Min illərdir sülalələrdən uzaq, köçəri türkmən xalqı hələ də böyük liqalarda oynayır.

IX əsrdən etibarən 24-dən çox əsas tayfadan ibarət dinamik qrup olan bu xalq Orta Asiyanın siyasi, iqtisadi, incəsənət və mədəni inkişafında böyük rol oynamışdır.

Mədəniyyətin bu yeni epizodunda biz türkmən kimliyinin bəzi əsas simvollarını kəşf edirik: kənd təsərrüfatından tutmuş sənətə qədər, onların igid atı Axal-Tekedən başlayaraq.

Türkmən xalqının atçılıq mədəniyyəti dünyada unikaldır. Türkmənlərin atlara olan həvəsi minilliklər boyu inkişaf edib. Qəbilələrin köçməsinə və sağ qalmasına imkan verən zərurətdən yerli mədəniyyətin və həyat tərzinin qiymətli simvoluna çevrildi.

Dünyada ən nadir və ən qiymətli atlardan biri olan Axal-Teke cinsi Türkmənistanın milli gerbində azadlıq emblemi kimi əks olunub.

Ekstremal iqlimlərə dözmək üçün yetişdirilmiş bu cins mövcud olan ən qədim cinslərdən biridir. Onun mənşəyi təxminən 3000 il əvvələ, indiki Türkmənistanın cənubundakı Axal bölgəsinə aiddir.

Hamar, atlaza bənzəyən paltosuna heyran olan Axal-Teke gözəllik simvolundan daha çox şeydir. Sürəti, dözümlülüyü və cəsarəti ilə məşhur olan ona “qızıl at” ləqəbi verilir və Türkmənistanın fəxridir.

Türkmən xalqı hər il aprel ayının son bazar günü “Türkmən Atı Günü” münasibəti ilə Axal-Teke ilə ortaq tarixini qeyd edir. Bu gün yarmarkalar, sərgilər, at yarışları və gözəllik yarışmaları təşkil olunur.

Ənənəvi olaraq dolanışığı mal-qaradan asılı olan çoban köçəriləri kimi yaşayan türkmənlər sürülərini otarmaq üçün fəsillərə görə köçüb gedirdilər. Otlaqlarını qorumaq və səyahət edərkən heyvanlarına baxmaq üçün başqa bir dördayaqlı yoldaşına müraciət etdilər.

Bu sadiq qoruyucu, 80 kiloqrama qədər çəkisi olan dünyanın ən böyük iti olan Türkmənistandan olan təsirli mastif alabaidir. Bu it hələ də ibadət obyektidir və türkmən xalqı ilə onların qədim çobanlıq ənənələri arasındakı əlaqəni simvollaşdırır.

Axal-Teke atı kimi, alabay da hər il dövlət bayramında qeyd olunur.

Qəbilənin çöl işlərini əsasən kişilər yerinə yetirsə də, türkmən qadınlarının özünəməxsus rolları var. Qoyunlar yazda və payızda qırxıldıqdan sonra yun boyaq və toxumaq üçün qadınlara verilir.

Bunlar piqmentlərini çıxarmaq üçün çobanyastığı və harmel (həmçinin yuzarlik kimi tanınır) kimi vəhşi bitkiləri qızdırırlar. Daha sonra toxuculuqdan əvvəl yun və digər tekstil məmulatlarının rənglənməsi üçün istifadə olunan təbii boyaların geniş palitrası əldə edirlər.

Xalça toxuması ənənəsi əsrlər boyu anadan qıza keçən əsasən qadın təcrübəsidir. Ənənəvi evdə incə toxunmuş kilimlər və naxışlı parçalar asılır və həm dekorativ, həm də funksional rol oynayır. Türkmən xalçaçılığının çoxəsrlik təcrübəsi YUNESKO tərəfindən tanınan qadınların qəbilə mədəni və iqtisadi həyatına verdiyi böyük töhfədir.

Hər ilin may ayında Türkmən Xalçası Günü istedadlı türkmən qadınlarının məharətini və onların bu ənənələrə qalıcı təsirini qeyd edir.

/Zekainfo.az