Tarixi zərürətdən irəli gələrək, ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışından sonra Azərbaycan xalqının xilaskarı, Ulu Öndər Heydər Əliyev yaxın keçmişimizdə qaç­qın və məcburi köçkünlərlə görüşlərində, eləcə də, əksər bey­nəl­xalq tri­bunalardan Ermənistanın təcavüz­kar­lı­ğını dönə-dönə vurğulamaqla yanaşı, əvvəl-axır dövlət sərhədlərimizin, tarixi ərazilə­ri­mizin bərpa ediləcəyini qə­tiy­yətlə, həm də əminliklə səsləndirirdi. Böyük Öndərimizin dövlətçilik fəaliyyətinin əsas hissəsi, bir nöm­rəli problem hesab etdiyi məsələ - işğal altında qalan torpaq­larımızın, hansı va­si­tələrlə olursa-olsun, azad edilməsi, məcburi köç­künlərimizin öz doğma yer­lərinə, dağıdılmış, viran edilmiş ata-baba yurdlarına qayıdışı idi.

Ümummilli Liderimizin siyasi varisi, Prezident İlham Əliyev cənabları ata vəsiyyətini gerçək­ləşdir­mək­lə, bu tarixi ədalətsizliyə son qoydu: həmin problemləri aradan qaldırmaqla, Qarabağı­mıza azadlıq və sülh gətir­di. Müzəffər Ali Baş Komandan İl­ham Əliyev Şuşanın azad edilməsi ilə bağ­lı xalqa müra­ciətində bu məsələyə xüsusi toxunaraq bildirdi: “...Mən bu gün Ulu Öndər Heydər Əliyevin məzarını ziya­rət etdim, onun ruhu qarşısında baş əydim. Ürəyimdə dedim: xoş­bəxt adamam ki, ata vəsiyyətini yerinə ye­tirdim. Şuşanı azad et­dik! Bu, böyük Qələbədir! Bu gün şəhidlərimizin, Ulu Öndərin ruhu şad­dır!

Gözün aydın olsun, Azərbaycan!

Gözünüz aydın olsun, dünya azərbaycanlıları!”

Məlum olduğu kimi, bəşəriyyətin bütün tarixi dövrlərində işğalçılara qarşı aparılan müharibələr  dövlət və xalqın şərəf məsələsi sayılıb, ədalətin bərpa  olunmasına yönəlib. İstər I Qarabağ, istərsə 2016-cı ildəki “Aprel döyüşləri”,  istərsə də 2020-ci ildə, sentyabr ayının 27-də başlayıb, cəmi 44 gün davam edən II Qarabağ - Vətən müharibəsində,  nəhayət, 2023-cü il sentyabrın 19-dakı 23 saatlıq antiterror əməliyyatları zamanı bütün dünya şahid oldu ki, Azərbaycan haqlı tərəfdir. Xalqımız öz torpaqlarını müdafiə etdi, ordumuz ölkəmizin ərazi bütövlüyünün bərpası naminə qəhrəmanlıqla döyüşdü. Ölkəmiz, dövlətimiz illərdir dünyada davam edən ikili siyasətə, bundan irəli gələn ədalətsizliyə son qoymağı əsas məqsəd kimi həyata keçirdi. İşğalçı Ermənistan hərb meydanında məğlubiyyətə uğrayaraq, kapitulyasiya aktını imzaladı.

Çağımızda qalib dövlət və xalq adını daşıdığımıza görə qanları ilə Vətən torpaqlarında “Qarabağ Azərbaycandır!” yazan qəhrəmanlarımıza - müqəddəs şəhidlərimizə, habelə igid qazilərimizə minnətdarıq. Onların qəhrəmanlıq və  fədakarlıq nümunələri daim ehtiramla xatırlanır, iftixarla qeyd olunur və heç vaxt da unudulmayacaq!

Təşkilatın sədri olaraq, reallaşdırdığımız layihə zamanı, respublikamızın müxtəlif bölgələrində məskünlaşmış, 2020-ci ilin Vətən müharibəsi zamanı 37, 2022-ci ilin sentyabrında şəhid olmuş Ömər Şirinovun və 2023-cü il 19-20 sentyabr, 23 saatlıq antiterror əməliyyatları zamanı canından keçmiş 5 igid, ümumilikdə, Kəlbəcərdən olan 43 şəhid ailəsi ilə ayrı-ayrılıqda görüşmüş, təmənnasız olaraq vətənpərvərliklə bağlı apardığımız əməli fəaliyyətimizi bu gün də davam etdiririk.

12 sentyabr 2022-ci il, gecə saatlarından başlayaraq, düşmən silahlı qüvvələrinin bölmələri Azərbaycan-Ermənistan dövlət sərhədinin Daşkəsən, Kəlbəcər və Laçın istiqamətlərində genişmiqyaslı təxribatlar törətməyə başladı. Beynəlxalq ictimaiyyətin gözləri qarşısında baş verən bu təxribatlara cavab özünü çox gözləməyəcəyini hər kəs anlayırdı, hətta Ermənistan tərəfi də, fəqət onlar informasiya savaşında uğur qazanacaqlarını göz ardına alıb riskə getdilər. Düşmənin diversiya qrupları qaranlıqda ərazilərimizin dağlıq relyefi və dərə boşluqlarından istifadə edərək, müxtəlif istiqamətlərdə Azərbaycan Ordusunun bölmələrinin mövqeləri arasındakı yerlərinin və təminat yollarının minalanmasını həyata keçirə bilmişdi. Azərbaycan tərəfindən ağır cavab alacaqlarını bilə-bilə xarici dövlətlərdəki havadarlarının fitvasına uyan Ermənistan silahlı qüvvələri ordumuzu müxtəlif çaplı silahlar, o cümlədən minaatanlardan intensiv atəşə tutdular.

2020-ci ilin sentyabrında başlayan və Azərbaycanın böyük Qələbəsi ilə sona yetən 44 günlük II Qarabağ müharibəsindən ibrət götürməyən düşmən tərəfinin bu təxribatı nəticəsində silahlı qüvvələrimizin şəxsi heyəti arasında itkilər oldu, hərbi infrastrukturumuza ziyan dəydi. Düşmən qüvvələrinin təxribatının qarşısı, sözsüz ki, şanlı ordumuz tərəfindən alınmalı idi. Ölkəmizin ərazisinə və suverenliyinə qarşı hərbi təhlükələrin qarşısının alınması, hərbi qulluqçularımızın, o cümlədən Kəlbəcər və Laçın rayonları ərazisində infrastruktur işlərinə cəlb olunmuş mülki işçilərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə döyüş toqquşmasının miqyasının genişlənməsinə imkan verilmədi. Ali Baş Komandanın qətiyyətli göstərişlərini anındaca yerinə yetirən Milli Ordumuzun ayrı-ayrı bölmələri, komandaları, Silahlı Qüvvələri irəli atıldı. Məhz bu məqsədlə, Ermənistan silahlı qüvvələrinin atəş nöqtələrinin susdurulması üçün Azərbaycan Ordusunun bu istiqamətdə dislokasiya olunan bölmələri tərəfindən qəti cavab tədbirləri görüldü.

Ermənistan tərəfinin Azərbaycana qarşı növbəti təcavüzü beynəlxalq hüququn, habelə, Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya Federasiyası liderləri arasında imzalanmış üçtərəfli bəyanatların müddəalarının, eləcə də Azərbaycanla Ermənistan arasında əldə edilmiş digər razılıqların kobud şəkildə pozulması anlamını verirdi. Dünya ictimaiyyəti, superdövlətlər, beynəlxalq qurumlar diqqətlə baş verənləri izləsələr də, hadisələr Azərbaycanın dövlət sərhədləri daxilində baş verdiyindən, kəskin münasibət göstərə bilmədilər. Hər dəfə olduğu kimi, Ermənistanın budəfəki addımları da aparılan normallaşma və sülh prosesinə tamamilə zidd xarakter daşıyırdı. Bütün qlobal güclər bu həqiqətləri yaxşı anlayırdı, üstəlik, Prezident İlham Əliyevin beynəlxalq aləmdə apardığı uğurlu diplomatik gedişlər Fransa, İran, Hindistan kimi bizə dost münasibətlər sərgiləməyən ölkələrin də əl-qolunu bağladı.

Azərbaycan Respublikası işğaldan azad edilmiş ərazilərində genişmiqyaslı bərpa və quruculuq işləri apardığı bir vaxtda, Ermənistan təcavüzə yol verməklə bu prosesə hər vəchlə mane olduğunu növbəti dəfə nümayiş etdirdi. O zaman Ermənistan tərəfi 44 günlük müharibənin acı nəticələrindən ibrət götürmədiyinə görə, təkrar olaraq Azərbaycana qarşı işğalçı siyasətini davam etdirməyə meyl göstərdiyi üçün, yenə də Qarabağda münaqişə qızışdı.

Azərbaycan 12 dövlətin üzv olduğu Qoşulmama Hərəkatına rəhbərlik etməsi, lider ölkə olaraq bir çox dövlətlərə yardım ayırması, Türk və İslam dünyası, eləcə də keçmiş SSRİ-yə daxil olan əksər respublikalarla, Şərqi Avropa, Böyük Britaniya kimi nəhəng güc mərkəzləri ilə genişləndirdiyi uğurlu geosiyasi, iqtisadi münasibətlərin nəticəsini görməyə başladı.

Sanki yaxın tarix təkrarlanırdı: 19 sentyabr 2023-cü il tarixdə, səhər saatlarında Qarabağda Azərbaycan Silahlı Qüvvələri ilə qanunsuz erməni silahlı birləşmələri arasında silahlı toqquşma başladı. Növbəti lokal xarakterli münaqişə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin 10 noyabr 2020-ci il tarixli Bəyanatına əsasən yerləşdirildiyi ərazilərdə baş verdi. Hər kəs ildırım sürətilə baş verən hərbi olayları diqqətlə izlədiyi bir vaxtda dövlət və xalqın vəhdətinin, Prezident ilə Ordunun monolit birliyinin bir daha şahidi olduq. Azərbaycanda antiterror tədbirləri adı verilən silahlı toqquşmadan bir neçə saat əvvəl Xocavənd rayonu ərazisində silsilə mina partlayışları baş verdi: nəticədə  Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyinin polisləri də daxil olmaqla, 9 nəfər vətəndaşımız həyatını itirdi. Dünya ictimaiyyətini çaşdırmaq istəyən Ermənistan rəsmiləri bu olayı Azərbaycanın ermənilərə qarşı təcavüzü adlandırdı.

Söz yox ki, hər dəfə olduğu kimi, qəhrəmanlıqları ilə çağdaş dünyanın modern hərb tarixinə qızıl səhifələr yazmış Azərbaycan Ordusu düşmən qüvvələrini susdurmaq üçün Müzəffər Ali Baş Komandanın əmrinə müntəzir idi. Həmin tarixi məqamlar zamanı 24 saat davam edən hərbi əməliyyatlar sentyabrın 20-də, saat 13:00-da yerli mülki ermənilərin təkidli xahişlərinə görə,əldə olunan razılığa əsasən, dayandırıldı. Əvvəlcədən əldə edilmiş üçtərəfli razılığa əsasən, Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yerləşən düşmənin silahlı qüvvələrinin birləşmələri, qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələri silahı yerə qoymalı, döyüş mövqelərindən və hərbi postlardan çıxmalı idi.

Eyni zamanda, əldə edilmiş razılığa görə, Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələri ərazilərimizdən çıxmalı, qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələri buraxılmalı, paralel olaraq, bütün silah-sursat təhvil verilməli, bu proseslər Rusiya Sülhməramlı Kontingenti ilə əlaqələndirilmiş formada aparılması təmin edilməli idi.

 Razılaşma sənədində sentyabrın 21-də Qarabağın erməni əhalisinin nümayəndələri ilə Yevlaxda görüşün baş tutacağı da qeyd edilirdi. Ermənilərin məkrli siyasətini əla deşifrə edən Ali Baş Komandan İlham Əliyevin qətiyyətlə düşmənin ağ bayraq qaldırılmasını tələb etməsi, eləcə də qəhrəman hərbiçilərimizin əzmkarlığı qarşı tərəfin iradəsini sındırdı.

Onu da qeyd edək ki, unikal hərbi əməliyyatlar zamanı bölgədə, hər iki tərəfdən 400-dən çox şəxs həyatını itirdi. Rəsmi olaraq Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 192 hərbi qulluqçusu həyatını itirdi, 511 hərbiçisi isə yaralandı. Verilən məlumatlara görə, o günlərdə informasiya məkanındakı uğurlu siyasətimizə görə, İrəvanda qonşu ölkənin vətəndaşları siyasi rəhbərliyə qarşı etiraz mitinqlərinə başlaması, eləcə də xaricdə heç bir dəstək ala bilməməsi düşmən tərəfini dərin psixoloji sarsıntılara məruz qoydu. Erməni silahlı dəstələrinin canlı itkiləri və yaralıları barədə dəqiq say açıqlanmasa da, qondarma rejimin "ombudsmanı" Geğam Stepanyan 200-dən çox hərbçinin öldüyünü bildirdi.

Hərbi əməliyyatlar zamanı həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfindən dinc insanlarda həyatını itirdi. Azərbaycan tərəfdən 1 ölü və 2 yaralı olduğu bildirildi. Geğam Stepanyanın açıqlamalarına görə, 19-20 sentyabrda baş verən hadisələr zamanı ermənilər arasında 6-sı uşaq olmaqla, 18 mülki şəxs öldü, 40-dan çoxu isə yaralandı.

Belə tarixi hadisələrin ədəbi salnaməsini yaratmaq, əlbəttə, qələmi olan ziyalıların ən vacib vəzifələrindən biridir. Həmin olaylar bizim yaxın və şərəfli keçmişimizin tarixçəsidir ki, həm gənclər, həm də gələcək nəsillər bunları yaxşı bilməlidir.

Gərgin fəaliyyətlərimizin yekunu olaraq müharibə və qəhrəmanlıq, kəlbəcərli şəhidlər mövzusunda ikicildlik “Qalib Qarabağ”  kitabımız artıq çapa hazırlanıb. Bu ikicildliyimiz əslən Kəlbəcərdən olan (onlar Kəlbəcərdə dünyaya göz açmasalar da, -red.), Vətən müharibəsində şəhidlik zirvəsinə yüksəlmiş igidlərimizin, eyni zamanda, tarix yazmış qazilərimizin qəhrəmanlıqları, məcburi köçkün, şəhid ailələrinin acı bəxtləri, fəqət, sonu Zəfər ilə yekunlaşan taleləri ilə bağlıdır.

Bugünkü ictimai-siyasi və hərb tariximizin Qələbə sonluğunun yazılması Ulu Ön­dərimiz Heydər Əliyevin, eləcə də onun layiqli varisi, Mü­zəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin komandanlığı altında Vətə­nə layiqincə xidmət göstərib, yağı düşməndən Xocalının, Ağdabanın, Başlıbelin, Bağanis Ay­rı­mın, Qarakəndin, bir sözlə, bütöv Qarabağda orada törədilən qətliam­ların qisasını alan şəhid və qa­zi­lərimizin misilsiz xidmətləri ilə də bağlıdır.

Cəmilə Çiçək/Zekainfo.az

Prezident təqaüdçüsü,

flologiya üzrə fəlsəfə doktoru