Prezident Vladimir Zelenski cümə axşamı Ukraynanın çoxdan gözlənilən “qələbə planını” Kiyev parlamentinə təqdim edib. Nə var, nə çatışmır və bütün bunlara NATO-nun nə dəxli var?

Bunu Ukraynanın əsas müttəfiqlərinə və ABŞ prezidentliyinə iki namizədə təqdim etdikdən sonra Vladimir Zelenski öz qələbə planını Kiyev parlamentinə təqdim etdi.

Təklif beş bənddən ibarətdir, birincisi NATO-ya üzvlük üçün müraciətdir.

Əldə olan son məlumatlara görə, ukraynalıların 84%-i öz ölkələrinin Alyansa üzv olmasını istəyir.

Rusiyanın kütləvi işğalından və saysız-hesabsız bombardmanlardan, yerlə-yeksan edilmiş enerji sistemi və ölkənin müdafiəsi üçün minlərlə insanın qurban verilməsindən sonra iki il yarımdan çox vaxt keçsə də, NATO-ya dəstək səviyyəsi nəinki sabitdir, həm də artmaqda davam edir.

Ukraynalılar başa düşürlər ki, onlar NATO-da olsaydılar, Moskva 2014-cü ildə, sonra isə 2022-ci ildə ölkəni işğal etməzdi.

2014-cü ildə Rusiyanın ilk işğalından və Krımın qeyri-qanuni ilhaqından sonra, beş il sonra, 2019-cu ildə Ukrayna üzvlük öhdəliyi götürərək Konstitusiyasına dəyişiklik etdi.

Düzəlişi imzalayan keçmiş prezident Petro Poroşenko parlamentə bildirib ki, Ukrayna “2023-cü ildən gec olmayaraq Aİ-yə üzvlük üçün ərizə təqdim etməli və NATO-ya üzvlük üçün fəaliyyət planı almalıdır.

Ukrayna isə bunu etdi, amma çox fərqli şəraitdə. 2022-ci ilin sentyabrında, Rusiyanın kütləvi işğalından altı ay sonra, Kreml ölkənin cənub-şərqini, o cümlədən “nəzarət etmədiyi” əraziləri ilhaq etdiyini elan etdikdən sonra Kiyev NATO-ya üzv olmaq üçün müraciət etdi.

Vladimir Zelenski Ukraynanın baş naziri və Ali Radanın rəhbəri ilə birlikdə “NATO-ya sürətləndirilmiş üzvlük” tələbini imzalayıb.

Volodimir Zelenski Ukraynanın Baş naziri və Ali Radanın rəhbəri ilə birlikdə “NATO-ya sürətləndirilmiş üzvlük” tələbini imzalayıb.AP/AP

Ukrayna indi NATO üzvlüyünə daha yaxındırmı?

Cavab həm bəli, həm də yox. Kiyevin üzvlük sorğusunu göndərdikdən iki il sonra NATO dəfələrlə öz mövqeyini təkrarlayıb və bəyan edib ki, Alyans “Rusiyanın müstəqil, dinc və demokratik ölkə olan Ukraynaya qarşı apardığı amansız və əsassız təcavüz müharibəsini qəti şəkildə pisləyir. və NATO-nun yaxın tərəfdaşıdır.

“NATO və müttəfiqləri Ukraynaya görünməmiş dəstək verməkdə davam edir, onun fundamental özünümüdafiə hüququnu qorumağa kömək edirlər”, - Alyans bildirib.

NATO da Ukraynaya qarşı “açıq qapı” siyasətini dəfələrlə qeyd etsə də, bundan irəli getməyib.

“Açıq qapı” siyasəti təkcə Ukraynaya aid deyil. Bu, Vaşinqton Müqaviləsinin 10-cu maddəsinə əsaslanır ki, burada üzvlük “bu Müqavilənin prinsiplərini irəli sürə və Şimali Atlantika regionunun təhlükəsizliyinə töhfə verə bilən” istənilən Avropa dövləti üçün açıqdır.

Amma NATO-nun qapıları Alyansın iddia etdiyi kimi açıq olsa belə, Ukrayna bu qapılardan keçə bilməyib.

NATO Ukraynanın öz sıralarına qoşulacağını və onun alyansa gedən yolunun dönməz olduğunu bildirib. Lakin o, Kiyevin müharibədə olduğu müddətdə üzv ola bilməyəcəyini və üzvlük üçün son tarix təyin etməkdən imtina etdiyini söylədi. Kiyev öz növbəsində israr edir ki, Ukraynaya müharibəni dayandırmaq üçün NATO lazımdır.

Tənqidçilər deyirlər ki, Ukraynanın hərbi standartları Alyansın standartları ilə üst-üstə düşmür və Şərqi Avropa ölkəsinin hələ çox yolu var. Digərləri isə iddia edirlər ki, Ukrayna artıq Avropanın ən güclü ordularından birinə malik olduğunu sübut edib və bu, artıq Ukraynanın NATO-ya üzvlüyünü “yanlışlıq” – qeyri-münasib evlilik hesab etmək mənasına gəlmir.

Qoşulma tapmacası ilə qarşılaşan bir fikir bir neçə həftədir ki, mediada geniş şəkildə yayılır: Qərbi Alman modeli. Bu model NATO-ya yalnız ölkənin Kiyevin tam nəzarət etdiyi hissələrin qəbul edilməsindən ibarətdir.

Alyansın keçmiş baş katibi Yens Stoltenberq bildirib ki, bunu mümkün etmək üçün yollar ola bilər, məsələn, ABŞ-ın Kuril adalarını əhatə etməyən Yaponiyaya verdiyi təhlükəsizlik zəmanəti.

Yaponiya 1945-ci ildə Sovet İttifaqı tərəfindən ələ keçirildikdən sonra Rusiyanın nəzarətində olan arxipelaqdakı adalardan dördünə iddia etdi.

O, Financial Times (FT) qəzetinə müsahibəsində deyib: "İradə olan yerdə həll yolu tapmağın yolları var".

Bunun necə işləyə biləcəyini izah edən Stoltenberq FT-yə deyib: “5-ci maddənin harada tətbiq olunduğunu müəyyən edən bir xətt olmalıdır və Ukrayna bunu etməlidir.

Zekainfo.az/