Cəmiyyət
09:44, Bugün
Səhnəyə çıxan Sabir müəllimin hər addımı sanki zamanın yaddaşından süzülüb gələn bir işıq selidir; əsrlərin səsini oyadır, minilliklərin nəfəsini bu günə daşıyır. Onun səsində Qarabağın torpaq qoxulu nəfəsi, nəfəsində isə xalqın taleyinə hopmuş mənəvi kodların ritmi var. Muğam onun ifasında musiqi janrından daha geniş bir məfhum kimi səslənir – o, ruhu silkələyən bir xatırlatma, xalqın yaralı, amma sınmayan iradəsinin bədii ifadəsidir. Qarabağ muğam məktəbinin klassik xətti Sabir Abdullayevin ifa mədəniyyətində bu gün də öz ilkin saflığı və mənəvi dayaqları ilə yaşayır.
1957-ci ildə Ağdamın Zəngişalı–Məhrizli kəndində dünyaya gələn Sabir müəllimin musiqiyə bağlılığı ailə mühitindən baş qaldırıb. Cabbar Qaryağdıoğlu, Seyid Şuşinski kimi ustadların ifaları onun uşaq yaddaşına yalnız melodik zövq kimi deyil, həyat fəlsəfəsi kimi hopub. Bu mənəvi zənginlik sonralar onun sənət kimliyinin bədii nüvəsinə çevrilərək gələcək yaradıcılıq yolunu müəyyən edib.
Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbində aldığı təhsil Sabir müəllimə yalnız peşəkar hazırlıq vermədi – muğamı duymaq, yaşatmaq və sənət etikasına sədaqət göstərmək məsuliyyətini də aşıladı. 1980-ci illərdən etibarən onun səsi milli musiqi məkanında emosional gücü, üslubi dəqiqliyi və bədii bütövlüyü ilə seçilməyə başladı. Yaqub Məmmədov məktəbinin təsiri xüsusilə “Zabul-segah” və “Mirzə-Hüseyn segahı” kimi mürəkkəb muğamların onun ifasında özünü aydın göstərir. Bu əsərlərin Azərbaycan Dövlət Radio və Televiziyasının qızıl fonduna daxil edilməsi Sabir Abdullayevin sənətkar statusunun rəsmi təsdiqi olmaqla yanaşı, milli irs üçün də strateji dəyər daşıyır.
Aşağıda mətni Heç bir ifadəyə, ad-soyada, məzmun axınına toxunmadan, Cəmilə Çiçəyin müəllif mövqeyindən samballı giriş əlavə edilmiş şəkildə təqdim edirəm. Giriş Sabir müəllimin dediklərinə giriş rolunu oynayır və Sizin göstərdiyiniz sualın mahiyyətini özündə daşıyır. Qalan hissə tam olduğu kimi saxlanılıb.
Muğam pedaqogikasında yaratdığı məktəblə, yetişdirdiyi sənətkarlarla və milli musiqiyə bağlılığı ilə seçilən Sabir Abdullayev bu gün həm sənət adamı, həm də müəllim kimi Azərbaycan mədəniyyət tarixində özünəməxsus xətt çəkmiş şəxsiyyətdir. Lakin bütün bu zəngin irsin fonunda onu son illərdə pedaqoji fəaliyyətdən uzaq salan haqsızlıq, təbii ki, suallar doğurur.
Sabir müəllim, yanılmıramsa, pedaqoji fəaliyyətinizdən uzaq düşmək Sizdə ciddi boşluq yaradıb. Bu boşluğu sənətə sədaqətinizi onlayn platformalarda və fərdi xanəndəlik dərslərində davam etdirməklə kompensasiya etməyə çalışırsınız. Bütün bu fədakarlığa baxmayaraq, uzunmüddətli işsizlik Sizə əlavə təzyiq və daxili ağrı yaradırmı? Bu sual əslində Sizin son iki ildə yaşadığınız sarsıntının mahiyyətinə işıq salır…
"Uzun illər ərzində iştirak etdiyim dövlət tədbirləri, aldığım saysız-hesabsız dəvətlər, hər yerdə gördüyüm hörmət və ehtiram mənim üçün təkcə peşə həyatının uğuru deyildi – bu, sənətə sədaqətin rəsmi təsdiqi idi. 2006-cı ildə keçirilən sorğuda “İlin müəllimi” seçilməyim, 2007-ci ildə müxtəlif fəxri fərmanlara layiq görülməyim də məhz həmin sədaqətin təntənəsi idi. Elə həmin il tələbəm Güllü Muradovanın Respublika Muğam Festivalının qalibi olması isə mənim müəllimlik ömrümün ən qürurverici səhifələrindən biri kimi yadda qaldı. Onun bu gün Asəf Zeynallı adına məktəbdə xanəndəlikdən dərs deməsi, digər tələbələrimin ölkə üzrə müsabiqələrdə daim ön sıralarda yer alması mənim üçün bir məktəb, bir zirvə oldu.
O illərdə mən sözün həqiqi mənasında sənət aləminin “mərkəzində” idim – həm nüfuzuma, həm yetirdiyim istedadlara görə. Bir batalyonu xatırladan tələbələrim arasında xalq artistləri də yetişdi, prezident təqaüdçüləri də.
23 il Asəf Zeynallı adına Musiqi Kollecində, daha sonra Sumqayıt Kollecində, Şuşa Humanitar Kollecində və Gimnaziyada çalışdım. Hara gedirdimsə, işim həmin müəssisənin simasını yüksəldir, kollektivi ruhlandırırdı. Yüksək səviyyəli tədbirlər, görüşlər olan kimi mütləq məni tapırdılar – çünki sənətə yanaşmamda həm intizam, həm də məsuliyyət vardı.
Lakin… Cəmi iki il əvvəl mənə “təqaüd” adı altında haqsız bir qərar təqdim edildi. Səbəbsiz, izahsız… Halbuki mən nə fiziki, nə də peşə baxımından geri qalmışdım – enerjim də, səsim də, sağlamlığım da əvvəlki kimi yerindəydi. Mənimlə eyni nəsildən olan, hətta məndən bir neçə yaş böyük olanlar vəzifədə saxlanıldı, mən isə kənara atıldım.
Bu qərarın altında yatan əsas səbəbin mənə layiq görüldüyüm fəxri adın verilməməsi olduğunu indi daha aydın görürəm. Adımı versəydilər, mən 70 yaşa qədər də sənətimə bəlli şərəflə davam edərdim.
Keçmişdə mədəniyyət sahəsinə rəhbərlik edən bəzi şəxslərin insafsız münasibəti, təqdimatımı Nazirliyə göndərməmələri, illərlə formalaşdırdığım böyük fəaliyyətimin dəyərləndirilməsinə əngəl yaratdı. O gün – işdən uzaqlaşdırıldığım gün – həyatımın ən ağır günü oldu. İşsiz qaldım, mənəvi olaraq sarsıldım, etibarımı incidən bir boşluq yaşadım.
Daha ağır olan isə illərlə dost bildiyim, bir süfrəni paylaşdığım bir insanın bu haqsızlığın başında durması idi.
Sənətə 40 ilini vermiş bir müəllimin bu gün evdə oturması sadəcə şəxsi faciə deyil – bu, muğam sənətimiz üçün də itki sayılmalıdır. Musiqidən uzaq düşdükcə sanki ana balasından ayrılır, quş yuvasından qopur. Desəm ki, rahatam – doğru olmaz. Mən musiqisiz nəfəs ala bilmirəm.
Bu gün kimsədən xahiş etmək fikrində deyiləm – nə fəxri ada görə, nə də işimə qayıtmaq üçün. Amma bir həqiqət var: belə bir təcrübənin kənara atılması milli musiqimizin inkişafına xidmət etmir. Mənim ənənəyə bağlı, tələbkar üslubum muğamın doğru ifasını qorumaq üçündür və həmişə belə olub.
İndi evdə oturmağım – bir rəhbərin ədalətsiz qərarının nəticəsidir. Bu taleyi belə yazmaq olmazdı…
Şükür ki, hazırda Mədəniyyət nazirimiz cənab Adil Kərimli və onun komandasının diqqətini və qayğısını hiss edirəm. Qarabağa, muğama, milli irsə göstərilən strateji yanaşma mənə ümid verir. Bu gün sənət adamına dəyər verildiyini görmək, mədəniyyət sahəsində şəffaf və ədalətli idarəetmənin bərpası istiqamətində atılan addımları izləmək məni həm ruhlandırır, həm də gələcəyə güvənlə baxmağa vadar edir.
Mən yenidən sənət ocaqlarında, gənclərlə birgə, muğamın saf nəfəsini yaşatmaq istəyirəm. Çünki ömrümün bütün illəri bu yola sərf olunub. Əminəm ki, dövlətimizin yeni mədəniyyət siyasətində uzun illərin təcrübəsi, səsin məktəbi, sənətin fəlsəfəsi də öz layiqli yerini tapacaq.
Muğam yaşadıqca biz də yaşayacağıq – mənim ömrümün salnaməsi də bu irsin içindədir"
Sabir Abdullayev təkcə səhnədə deyil, tədris prosesində də nüfuzlu bir ustad kimi miqyas qazanıb. Onun yetişdirdiyi tələbələrin Amerika, Kanada, Böyük Britaniya, Braziliya, Cənubi Koreya, Tayvan və digər ölkələrdə Azərbaycan muğamını yüksək peşəkarlıqla təbliğ etməsi, müəllimin pedaqoji konsepsiyasının uğurla reallaşmasının bariz göstəricisidir. Bu nailiyyətlər Qarabağ xanəndəlik məktəbinin qlobal mədəniyyət sisteminə inteqrasiyasının vacib mərhələlərindən biridir.
Sabir müəllimin müxtəlif musiqi məktəblərində fəaliyyəti boyu gördüyü ardıcıl və sistemli iş muğamın gənc nəslə ötürülməsi baxımından mühüm nəticələr verib. O, tələbələrinə təkcə səs mədəniyyəti, nəfəs texnikası və intonasiya sabitliyi öyrətməyib; eyni zamanda sənətə sədaqət, insani və mənəvi dəyərlərin qorunması kimi prinsipləri də davam etdirib. Bu isə muğamın yalnız texniki deyil, həm də ruhani tərəfinin yaşadılması deməkdir.
54 illik yaradıcılıq yolunun 40 ilini pedaqogikaya həsr etməsi, Asəf Zeynallı Kollecindən Şuşa Humanitar Kollecinə qədər müxtəlif müəssisələrdə tətbiq etdiyi metodik yeniliklər muğam tədrisinin sistemləşdirilməsinə mühüm təsir göstərib. 1986-cı ildə Bakı musiqi məktəblərində ilk muğam sinfinin açılmasına rəhbərlik etməsi isə Azərbaycanın müasir muğam tədrisi modelinin başlanğıcı olaraq mədəniyyət tariximizdə dönüş nöqtəsidir.
Tar - kamança - xanəndə triosu ilə dünyanın müxtəlif ölkələrində səhnəyə çıxması, milli musiqimizin qlobal miqyasda tanınması istiqamətində göstərdiyi fəaliyyət, onun həm sənətkar, həm də mədəni diplomat statusunu daha da möhkəmləndirib. Bu çıxışlar sadəcə konsert deyil – Azərbaycanın kimlik yaddaşının dünyaya təqdimatıdır.
Bütün bunlara baxmayaraq, son iki ildə Sabir müəllimin yaşadıqları sənət camiəsi üçün həm təəssüf, həm də düşündürücü mətləblər doğurur. Bəzi idarəetmə subyektlərinin səriştəsiz qərarları nəticəsində onun işindən uzaqlaşdırılması təkcə bir müəllimə qarşı ədalətsizlik deyil, milli musiqi sistemimizə vurulan institusional zərbədir. Hazırda Sabir müəllim kimi sənətkarların auditoriyadan kənarda qalması təkcə dərs saatının itkisi deyil – bu, bir məktəbin susması, bir ənənənin axarının zəifləməsi deməkdir.
Onun iki illik fasilə dönəmində yaşadığı sükut, darıxma və ruhi sıxıntı bu sənətin onun üçün təkcə peşə deyil, nəfəs və varlıq anlamı daşıdığını bir daha göstərir.
Belə bir sənətkarın fəaliyyətdən kənar qalması yalnız şəxsi məsələ deyil; bu, Qarabağ muğam ənənəsinin bir qolunun zəifləməsi anlamına gəlir. Bu cür yanaşmalar mədəniyyət siyasətində strateji boşluqların nəticəsi kimi qiymətləndirilə bilər və uzunmüddətli perspektivdə milli musiqi kapitalımız üçün risk yaradır.
Sabir müəllimin yenidən fəaliyyətə qaytarılması isə bir nəfərin deyil, bütöv bir ənənənin bərpasıdır. Onun auditoriyada olması tələbə üçün dərs deyil, taleyə yön verən işıqdır, sənət üçün nəfəs, muğam üçün davamlılıqdır. Dövlətin belə sənətkarları qoruması milli mədəniyyət arxitekturasının sağlamlığının əsas şərtidir.
Belə bir sənətkarın əməyinin yüksək dövlət səviyyəsində tanınması – xüsusilə də “Əməkdar müəllim”, "Əməkdar artist" kimi fəxri adlarla təltifi – həm onun ömürlük xidmətinə verilən layiqli dəyər, həm də digər peşəkarlar üçün güclü motivasiya mənbəyi olar. Bu cür addımlar milli musiqi sistemində ədalətin və institusional dəyərləndirmənin təmin olunması baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır.
